Promocja książki „Emlékezés~Pamięć” Grzegorza Łubczyka oraz odsłonięcie posągu Chrystusa autorstwa Macieja Syrka w Sárospatak
W piątek 13 sierpnia w znanym krośnianom węgierskim Sárospatak, mieście partnerskim Krosna, odbyły się dwie godne odnotowania uroczystości, do udziału w których byli zaproszeni przedstawiciele władz Krosna oraz członkowie Stowarzyszenia Portius.
Przed południem w miejskim centrum kulturalnym (Újbástya) odbyła się promocja książki Grzegorza Łubczyka „Emlékezés~Pamięć” dokumentującej losy Polaków, którzy w latach 1939-46 znaleźli schronienie na Węgrzech. To obszerne albumowe wydawnictwo jest przede wszystkim wyrazem wdzięczności dla Węgrów za wielki gest sympatii dla Polaków, który w dziejowym momencie był zarazem darem pomocy dla ponad 120 tysięcy polskich żołnierzy szukających schronienia u węgierskich bratanków. Grzegorz Łubczyk, który jest dziennikarzem badającym najnowszą historię związków polsko-węgierskich i byłym ambasadorem RP w Budapeszcie, w poprzednich latach był już dwukrotnie w Krośnie podczas Festiwalu Win Węgierskich im. Portiusa; prezentował publikacje książkowe oraz filmy dokumentalne, których był współautorem. Prezentowana publikacja jest owocem pracy dużego zespołu; nieoceniony wkład edytorski wniósł Krzysztof Ducki, mistrz plakatu, który opracował retuszersko pokaźny korpus zdjęć archiwalnych zebranych przez autora.
Spotkanie w centrum kulturalnym w Sárospatak prowadził burmistrz miasta Richard Hőrcsik (który jest również posłem w obecnej kadencji parlamentu węgierskiego, przewodniczącym komisji ds. integracji europejskiej). Na czele polskiej delegacji stał kierujący Urzędem ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych minister Jan Andrzej Ciechanowski. Krosno reprezentowali Stanisław Słyś, przewodniczący Rady Miasta oraz Zbigniew Ungeheuer, prezes Stowarzyszenia Portius (Zbigniew Ungeheuer jest honorowym obywatelem miasta Sárospatak). Prezentacji książki „Emlékezés~Pamięć” towarzyszyło uroczyste odznaczenie sędziwej mieszkanki Sárospatak medalem „Pro Memoria”. 96-letnia pani Karoline Benke była jednym z wielu cichych bohaterów wydarzeń sprzed siedemdziesięciu lat. Odznaczenie wręczał polski minister; po uroczystości zgromadzeni wysłuchali poruszającego świadectwa pani Benke – dowód żywej przyjaźni między Polakami a Węgrami.
Tego samego dnia, w godzinach popołudniowych, miało miejsce drugie wielkiej rangi wydarzenie. Hercegkút, maleńkie miasteczko położone niedaleko Sárospatak, świętowało 260-lecie swojego powstania. Na tę okazję krośnieński artysta rzeźbiarz Maciej Syrek – który jest wiceprezesem Stowarzyszenia Portius – przygotował na prośbę komitetu obchodów jubileuszu Hercegkút imponującą, 2-metrowej wysokości rzeźbę Chrystusa Zbawiciela, którą ustawiono jako zwieńczenie kopuły niedużej kaplicy znajdującej się na szczycie Guzikowej Góry (Gómbos-hegy). Miejsce to jest bowiem tamtejszą kalwarią: na szczyt góry prowadzi droga krzyżowa. Warto wspomnieć o wspaniałym położeniu kalwarii w Hercegkút: na kolejnych „kondygnacjach” Guzikowej Góry rozlokowane są tokajskie piwniczki winiarskie (wpisane na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO), a sama kaplica, w kształcie prostej kolistej bryły, której kopuła nawiązuje do hemisfery ziemskiego globu, na górnym piętrze opasanej panoramicznym tarasem widokowym, jest swoistym skromnym acz ujmującym monumentem rozpoznawalnym w okolicy; zaś widok, jaki roztacza się z tego punktu na malownicze wzniesienia masywu Zemplińskiego i dolinę Bodrogu, może uchodzić za jeden z najpiękniejszych w całym regionie karpackim. Pokaźnych rozmiarów sylweta Chrystusa wznoszącego ręce w geście ofiarowania z rzeźby Macieja Syrka będzie odtąd współtworzyć charakter tego miejsca.
Uroczystości w Hercegkút składały się z dwóch części. Najpierw otwarto w miejscowym domu kultury wystawę prac Macieja Syrka, której towarzyszyły fotografie Stanisława Materniaka przedstawiające to, jak powstawał posąg Chrystusa w pracowni artysty, oraz wystawę obrazów rodzajowych Stanisława Chomiczewskiego. Następnie w miejscu kalwarii odbyły się uroczystości religijne – droga krzyżowa i msza odprawiona przez biskupa diecezji egerskiej.
Na uroczystości w Hercegkút dotarł również prezydent miasta Piotr Przytocki. Po kolacji dla pielgrzymów, ministra Ciechanowskiego z żoną oraz wszystkich krośnian gościł w swojej piwnicy na Guzikowej Górze István Derczó, miejscowy przedsiębiorca, fundator kaplicy na szczycie kalwarii i rzeźby Chrystusa spod ręki Macieja Syrka. Następnego dnia odbył się w Hercegkút festyn dla mieszkańców. W tych dniach Maciej Syrek został honorowym obywatelem Hercegkút.
Promocja książki „Emlékezés~Pamięć” Grzegorza Łubczyka oraz odsłonięcie rzeźby Chrystusa Zbawiciela Macieja Syrka były bez wątpienia ważnymi wydarzeniami również z perspektywy Krosna, w którym od ośmiu lat prężnie działa Stowarzyszenie Portius, dbające o rozwój kontaktów między Krosnem i regionem a miastami węgierskimi. To właśnie Stowarzyszenie Portius było współorganizatorem promocji książki Grzegorza Łubczyka oraz inicjatorem odznaczenia medalem Rzeczypospolitej Polskiej świadka wydarzeń sprzed siedemdziesięciu lat przez polskiego ministra. Należy dodać, że zarówno Grzegorz Łubczyk i Krzysztof Ducki, także Piotr Przytocki i Stanisław Słyś, jak i Richard Hőrcsik i István Derczó są honorowymi członkami Stowarzyszenia Portius. Na uroczystościach w Sárospatak oprócz obydwu prezesów Stowarzyszenia Portius byli obecni inni członkowie Stowarzyszenia: Andrzej Kołder, Piotr Górecki, Marcin Pięta. Nieocenioną pomoc organizacyjną w całe przedsięwzięcie wnieśli członkowie honorowi i oddani przyjaciele Stowarzyszenia Portius – Wadim Wozdwieżeński i Csaba Bobko.